MAHMUT ÖZAY’IN HABERİ – TikTok; Whatsapp, Instagram ve Facebook’tan sonra Türkiye’de en fazla zaman geçirilen sosyal medya uygulaması olarak dikkat çekiyor. TikTok, kullanıcılarına daha fazla takipçiye sahip olmayı ve onlardan hediye almayı hem bir yarış hem de gelir yöntemi olarak sunuyor. TikTok kullanıcılarının canlı yayın yapabilmesi için bin takipçiye ulaşması gerekiyor. Takipçiler yayıncılara hediyeler gönderebiliyor. Alınan hediyeler karşılığı cüzdanda biriken miktar 20 doları geçtiğinde ise kullanıcı kazandığı parayı istediği bir banka hesabına aktararak çekebiliyor. Hâl böyle olunca daha fazla gelir sağlamak için her gün yeni bir isim öne çıkıyor.
Laz Kızı, donsuz Kelly, yatak odalarından canlı yayın açan çift, hamile Mükremin, pelüş ayı isteyen dayı, kızını döven/satan anne, evde mangal yapan aile derken bu defa TikTok’ta yayın yapan ilginç bir isimle karşılaştım ‘Lezgin Muhammed’…. Mardin’in Nusaybin ilçesi Şirin Bulvarı’nda gezerken bir marketin önünde çoğunluğu kadınlardan oluşan uzun bir kuyruk dikkatimi çekti. Üç gün aynı kuyruğa denk gelince merakımdan olayın peşine düştüm… Jın (kadın) marketin sahibi Suriyeli Lezgin Muhammed. Kanalının tanıtım yazısında “İhtiyaç sahiplerinin hizmetindeyiz. Lütfen destek olun” diye not düşmüş… Tıktok’ta 17 bin takipçisi olan Lezgin Muhammed, her gün 3 ile 5 saat arasında canlı yayın açıyor. Yayını açmasıyla onu takip edenlere bildirim düşüyor ve kadınlar market önünde sıraya girmeye başlıyor.
MODERN DİLENCİLİK
Ardından takipçilerinden hediye isteyen Lezgin Muhammed, kapıda sıraya giren kadınları göstererek bir tür ‘modern dilencilik’ yapıyor. Dünyanın farklı noktalarından insanlar açtığı yayında ona çeşitli hediyeler gönderiyor. Yayının sonunda ne kadar hediye gelirse bunu paraya çevirip o miktar kadar malzemeyi kendi dükkânından poşetleyerek saatlerce kapı önünde bekleyen kadınlara dağıtıyor. Böylelikle hem marketindeki malzemeleri satıyor hem de kendi kanalında her gün takipçi artırıyor. Kapıda konuştuğumuz ihtiyaç sahibi kadınlar zor durumda olduğu için bu sıraya girdiğini, çoğu zaman 3-5 saat beklemelerine rağmen eli boş döndüğünü ifade ediyor. Bir başka kadın da 2 saat soğukta kalmasına rağmen sadece bir kilo tuz aldığını o günden sonra da gitmediğini söyledi.
VATANDAŞ DURUMA TEPKİLİ
Mahalleli ise bu duruma oldukça tepkili… Yapılanın yanlış olduğunu ifade ederek insanların mağduriyeti üzerinden söz konusu kişinin popüler olmaya çalıştığını belirtti. İlgili mercilere başvurup dükkânın kapanması için dilekçe vereceklerini söylediler. Daha önce başka bir mahallede bu formatı sürdürdüğünü, halkın tepkilerinin ardından söz konusu marketi kapatarak burada açtıklarını ifade ettiler.
EĞİTİM SOSYOLOĞU: DAYANIŞMA DEĞİL, TİCARİ KAZANÇ STRATEJİSİ
Yaşanan bu modern dilenciliği eğitim sosyoloğu Prof. Dr. Tunay Kamer’e sorduk: Son yıllarda TikTok gibi sosyal medya platformları ticaret ve içerik üretiminin iç içe geçtiği yeni alışveriş alışkanlıkları oluşturdu. Yayın, izleyicilere “yardım” ediyormuş gibi görünebilir. Ancak kurulan sistem, insanların zorunlu bekleyişini bir gösteriye dönüştürüyor. Bu, gerçek bir dayanışmadan ziyade, bir içerik üretimi ve ticari kazanç stratejisidir. Sosyal medyada popüler olmak için, insanların çaresizliği içerik hâline getiriliyor. Yardım etmek yerine, insanları daha uzun süre yayında tutmak için bekleme teşvik ediliyor. Bu tür paylaşımlar, sosyal medyanın ticaretle nasıl birleştiğini, insanları nasıl bir döngünün içine sürüklediğini ve gerçekten yardıma ihtiyacı olan insanları sosyal medya stratejisinin bir parçasını oluşturarak bu platformların etiğini sorgulattığını gösteriyor. Hayırseverlik ve ticaret arasındaki çizgi bu kadar bulanık olmamalıdır.