25 Aralık’ta, Azerbaycan Havayolları’na ait J2-8243 sefer sayılı uçak, Kazakistan’ın güneybatısındaki Aktau yakınlarında düştü. Kazada 38 kişi hayatını kaybederken, 29 kişi kurtuldu. Uçak, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’den, Rusya’nın Çeçenistan Cumhuriyeti başkenti Grozni’ye gidiyordu.
RUS HAVA SAVUNMA SİSTEMLERİ “SORUMLU” LİSTESİNDE
Bazı raporlar, kazadan Grozni çevresinde faaliyet gösteren Rus hava savunma sistemlerini sorumlu tutuyor, ancak kesin nedenler henüz netleşmiş değil.
Eğer Rus hava savunma sistemlerinin kazaya neden olduğu doğrulanırsa, Moskova, Azerbaycan ve Kazakistan ile diplomatik olarak zor bir duruma düşebilir. ABD merkezli düşünce kuruluşu Savaş Araştırmaları Enstitüsü’ne (Institute for the Study of War) göre, Putin, Rusya’nın Azerbaycan ve Kazakistan ile olan ilişkilerindeki olası gerilimleri yatıştırmaya çalışıyor.
Azerbaycan Havayolları’na ait uçak, Çarşamba günü UTC saat 03:55’te (Salı günü ABD Doğu Saati ile 22:55) havalandı ve yarım saat boyunca uçtu. Ancak uçak, “önemli GPS parazitleri” ile karşılaştı.
ŞARAPNEL HASARLARINA DİAR İZLER VAR
FlightRadar24 verilerine göre uçak daha sonra yerini aralıklarla bildirdi, ancak çoğu konum verisi yanlış kabul edildi. Uçak, planlanan varış noktasından yüzlerce mil uzakta, Hazar Denizi’nin diğer tarafında düştü. Görüntüler, uçağın iniş takımları açık şekilde hızla yere çarptığını ve alev aldığını gösterdi.
Uzmanlar, yetkililer ve açık kaynak istihbarat analistleri, hızla Rus hava savunma sistemlerinin kazadan sorumlu olabileceğini öne sürdü. Görüntülerde şarapnel hasarına dair izler bulunduğu belirtildi.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik İletişim Danışmanı John Kirby, Cuma günü gazetecilere verdiği demeçte, Washington’ın, bu uçağın Rus hava savunma sistemleri tarafından düşürülmüş olabileceğini gösteren “erken belirtiler” gördüğünü söyledi.
Kremlin’den yapılan bir açıklamada, Putin’in Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile yaptığı telefon görüşmesinde, olayın Rus hava sahasında gerçekleşmesi nedeniyle “özür dilediği” ifade edildi.
PUTİN SORUMLULUK KABUL ETMİYOR
Putin, Azerbaycan Havayolları uçağının “tekrar tekrar Grozni Havalimanı’na inmeye çalıştığını” ancak bu sırada Ukrayna’ya ait insansız hava araçlarının Çeçenistan’ın başkenti Grozni ve komşu Kuzey Osetya–Alanya bölgesindeki iki kasabaya saldırdığını söyledi. O sırada Rus hava savunma sistemlerinin “bu saldırıları püskürttüğünü” belirten Putin, uçağın düşürülmesinin sorumluluğunu üstlenmedi.
Sky News’e göre İngiliz hükümeti, bu açıklamanın, Rus devletinin pervasız ve sorumsuz eylemlerinin diğer devletlerin çıkarlarına ve ulusal güvenliğine yönelik ciddi bir tehdit oluşturduğunu kabul etmediğini belirtti.
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı tarafından yayımlanan bir başka açıklamada, Putin’in “uçağın Rus hava sahasında dış fiziksel ve teknik müdahaleye maruz kaldığını” kabul ederek özür dilediği belirtildi. Aliyev ise, uçağın bu müdahaleler sonucu “tam kontrol kaybı yaşadığını” vurguladı.
NBC News, ABD’nin, Rusya’nın bu yolcu uçağını insansız hava aracı sanarak yanlışlıkla vurmuş olabileceğine dair istihbarat elde ettiğini, iki ABD askeri yetkilisine dayandırarak bildirdi.
KİM, NE DEDİ?
İngiliz hükümeti:
Putin, “Rus devletinin pervasız ve sorumsuz eylemlerinin diğer devletlerin çıkarlarına ve ulusal güvenliğine yönelik ciddi ve doğrudan bir tehdit oluşturduğunu kabul etmiyor.
Steve Rosenberg (BBC Rusya Editörü), X’te (eski adıyla Twitter):
Kremlin’den nadir bir özür, ancak Azerbaycan Havayolları’nın 8243 sefer sayılı uçak kazasında sorumluluğu üstlenmeden.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky, X’te:
Şu anda en önemli öncelik, gerçekten ne olduğunu açıklığa kavuşturacak kapsamlı bir soruşturmadır. Rusya net açıklamalar yapmalı ve dezenformasyonu durdurmalıdır. Fotoğraf ve videolar, uçak gövdesindeki delikler ve ezikler dahil olmak üzere, hava savunma füzesiyle vurulduğunu güçlü bir şekilde işaret eden hasarları açıkça göstermektedir.
SIRADA NE VAR?
Moskova, kazayla ilgili bir ceza soruşturması başlattığını açıkladı ve Azerbaycan Başsavcılık yetkililerinin Grozni’ye ulaştığını duyurdu. Baku ise yaptığı açıklamada, kazanın nedenini araştırmak için “uluslararası uzmanlardan oluşan bir ekip” talep ettiğini ve bu ekibin soruşturmalara başladığını belirtti.
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Ofisi, “Devlet başkanları, trajedinin soruşturmasının tam bir şeffaflıkla yürütüleceğini ve halka düzenli güncellemeler sağlanacağını teyit etti,” dedi.
ABD Ulusal Güvenlik İletişim Danışmanı John Kirby, Cuma günü yaptığı açıklamada, Kazak ve Azerbaycanlı yetkililere, “eğer isterlerse” ABD’nin soruşturmalara destek sunabileceğini söyledi.