İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, yönetiminin, Sistan ve Belucistan Eyaleti’nin Hirmand Nehri’nden (diğer adıyla Helmend) su haklarını korumak amacıyla Afganistan ile görüşmeler yapmayı planladığını söyledi.
Belucistan yerel medyasına açıklamalarda bulunan Pezeşkiyan, eyaletin genel valisinin, İran’ın su hakkı konusundaki görüşmeleri yürütmek üzere Afgan yetkililerle görüşmek üzere Afganistan’a ziyaret düzenleyeceğini belirtti. Ayrıca, valilik makamı ve Enerji Bakanlığı’nın diğer ilgili meseleleri takip ettiğini ifade etti.
İran Cumhurbaşkanı, Afganistan ve Pakistan ile uzun sınırlara sahip Sistan ve Belucistan Eyaleti’nin mevcut durumuna da değinerek, bu bölgenin Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru’nun (INSTC) uygulanmasında önemli bir rol oynama kapasitesine sahip olduğunu vurguladı.
Peki, İran ile Afganistan arasındaki “su krizi” nedir?
İRAN İLE AFGANİSTAN ARASINDAKİ SU KRİZİ
Afganistan ile İran arasında bulunan Hilmend Su Yolu üzerindeki su sorunu, 1973’te varılan anlaşmayla çözüme kavuştu.
Anlaşmaya göre, Afganistan su yolundan İran’a “normal koşullarda” saniyede 26 metreküp su vermeyi taahhüt etti. Bunun 22 metreküpü, “İran’ın su hakkı” olarak tanımlanırken, 4 metreküpü ise Afganistan’ın İran’a yönelik “iyi niyet göstergesi” olarak belirlendi.
Buna rağmen anlaşmada, kuraklık dönemlerinde İran’a akan suyun saniyede 26 metreküpün altında olabileceği de belirtildi.
1973’TE ANLAŞMA İMZALANMIŞTI
Son yıllarda Afganistan’da meydana gelen kuraklık nedeniyle İran’a akan su miktarının azalması, Tahran yönetimini rahatsız etmeye başladı.
Sık sık kurak dönemler geçiren iki ülke, 1973’te imzalanan anlaşmaya bağlı olduklarını ifade etmelerine rağmen su sorunu nedeniyle karşı karşıya geliyor.
Taliban yönetimi, bölgedeki kuraklık nedeniyle Hilmend Nehri üzerindeki Keceki Barajı’nda su olmadığını, dolayısıyla İran tarafına su ulaşmadığını savunurken, İran ise teknik bir heyetin barajı ziyaret ederek bu durumu teyit etmesi gerektiğini ifade ediyordu. Taliban ise bu talebe sıcak bakmıyordu.
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi 18 Mayıs’ta Sistan-Beluçistan eyaletini ziyaretinde konuyla ilgili açıklamasında, “Uzmanlarımız su kıtlığını teyit ederse söyleyecek bir şeyimiz yok aksi takdirde halkımızın haklarının çiğnenmesine izin vermeyeceğiz. Afganistan’daki yöneticileri İran’ın su hakkını derhal vermeleri konusunda uyarıyorum.” demişti.
HELMEND NEHRİ NEREDE?
Helmend Nehri Afganistan’ın güneybatısı ile İran’ın doğusunda bulunan bir nehirdir. Nehir, Afganistan’ın en uzun nehri olup Sistan Havzası’nın ana su kaynağıdır.